Tek-Denekli Deneysel Araştırmalarda Meta-Analiz Eğitimi

   Tek-denekli araştırmalar tıp, rehabilitasyon, psikoloji ve özel eğitim gibi birçok alanda kullanılan ve bağımlı değişken ve bağımsız değişken arasında işlevsel ilişkiyi ortaya koyan nicel araştırma grubunda yer alan yarı-deneysel araştırmalar arasında yer almaktadır. Tek-denekli deneysel araştırmalar standart koşullar altında yinelenen ölçümler yapılarak her bir katılımcının kendi kendisinin kontrolünü oluşturmasıyla davranış değiştirme ya da öğretim uygulamalarının etkililiğini ortaya koyan araştırmalardır. Tek-denekli deneysel araştırmalarla, özellikle bireysel farklılıkların önemli olduğu katılımcı gruplarında etkili uygulamaların hangi koşullar altında, hangi davranışlar üzerinde ve ne tür katılımcı özelliklerinde etkili olduğu ortaya konur. Bilimsel-dayanaklı uygulamaların belirlenmesinde tek-denekli deneysel araştırmaların önemli rolü vardır. Bu araştırmalarda işlevsel ilişki tahmin, doğrulama ve yineleme olarak üç durumda gösterilerek sağlanmaktadır. Tek-denekli deneysel araştırmalarda işlevsel ilişkinin belirlenmesinde elde edilen davranışsal veriler grafikleştirilerek analiz edilir. Veri analizi görsel ve nicel analiz yapılarak gerçekleştirilir. Görsel analiz, tek-denekli araştırmalarda temel olarak kullanılan analiz yöntemi olmakla birlikte görsel analizi yapan uzmanlar arasında kodlama tutarlılığı her zaman istenen düzeyde olmayabilmektedir. Ayrıca, görsel analizlerde yalnızca etki var/yok olarak ikili bir değerlendirme yapılması nedeniyle ara değerlendirmelere fırsat sunmadığı için de eleştirilmektedir. Bu nedenle görsel analize ek olarak çeşitli nicel analizler yapılmaktadır.

   Bir uygulamanın bilimsel-dayanaklı bir uygulama olup olmadığını belirlemek üzere meta-analiz yapılmaktadır. Meta-analiz çalışmaları belirli bir konuda birbirinden bağımsız yapılmış araştırmaların sonuçlarını birleştirme yoluyla uygulamanın etkilerine ilişkin sonucun geçerliğini arttırmak amacıyla gerçekleştirilir. Meta-analiz çalışmaları birbirinden bağımsız olarak az sayıda katılımcı ile tasarlanan çalışmalardan elde edilen verileri daha büyük katılımcı grubu oluşturulması yoluyla analiz ederek birleştirilmiş bir sonuca ulaşmayı hedeflemektedir. Tek-denekli deneysel araştırmalarda meta-analiz konusu sürekli bir değişim göstermektedir. Bazı konularda (örn., model standartlarının incelenmesi, etki büyüklüğü analiz teknikleri) tam bir uzlaşıya henüz ulaşılamamıştır.

   
   Bu çalıştayda tek-denekli deneysel araştırmalarda meta-analiz çalışmalarının nasıl gerçekleştirileceği meta-analiz çalışmasının tasarlanmasından sonuçların analizine kadar tüm süreçleriyle ele alınacak ve örnekler üzerinde çalışılacaktır. Bu kapsamda, (a) meta-analizine alınacak çalışmaların dahil etme ve dışlama ölçütlerini belirleme, (b) niteliksel göstergeleri kodlama ve değerlendirme (farklı rubriklerde araştırmaların bilimsel niteliklerinin nasıl değerlendirileceği uygulamalı olarak açıklanacak), (c) etki büyüklüğü analizine alınacak çalışmaların verilerini sayısallaştırma, (d) etki büyüklüğü analizleri (örtüşmeyen veri yüzdesi, tüm çiftlerin örtüşmeyen veri yüzdesi, iyileşme oran farkı, Tau-U ve performans ölçütüne dayalı etki büyüklüğü [PÖDEB]) ve yorumlama, (e) betimsel analiz yapma ve a-e maddelerinde yer verilen aşamalar için kodlama güvenirliği analizleri yapma süreci kuramsal olarak açıklanacaktır. Tüm bunlara ek olarak bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki işlevsel ilişkiyi farklı boyutlar açısından ele alarak güçlendiren düzenleyici değişkenlere (moderatör değişkenlere) ilişkin analiz konusu açıklanacaktır. Çalıştay sırasında yukarıda özetlenen her bir aşamayla ilgili çok sayıda örnek sunularak katılımcıların uygulamalı olarak bu aşamaları gerçekleştirmeleri sağlanacaktır. Son olarak çalıştay sırasında meta-analiz çalışmalarının PRISMA ilkelerine göre raporlaştırma ve yayın süreci hakkında bilgiler sunulacaktır.

   “Tek-denekli Deneysel Araştırma Modellerinde Meta-Analiz” çalışmasına katılan katılımcılar;Meta-analiz çalışması için dahil etme ve dışlama ölçütlerini belirleyebilecek,

      1- Araştırmaların niteliksel göstergelerini belirlemek üzere uygun rubriği (yönergeyi) belirleyerek rubriğe uygun kodlama yapabilecek,
      2- Niteliksel gösterge analizine bağlı olarak etki büyüklüğü analizine alınacak çalışmaların grafikle sunulan verilerini bilgisayar ortamında PlotDigitizer yazılımı ile
          sayısallaştırabilecek,
      3- Dört etki büyüklüğü analizini web-tabanlı hesaplama motoru kullanarak yapabilecek ve PÖDEB etki büyüklüğü analizlerini gerçekleştirebilecek,
      4- Etki büyüklüğü analizleri sonucu ulaşılan sonucu yorumlayabilecek,
      5- Etki büyüklüğünün kesinliğini göstermek için güven aralıklarını kullanarak forest plot grafiği çizebilecek,
      6- Betimsel analize dahil edilecek çalışmaların betimsel analizini yapabilecek,
      7- Kodlama tutarlığı analizlerini yapabilecek,
      8- Düzenleyici değişkenlere ilişkin etki büyüklüğü analizleri yapabilecek,
      9- Meta-analiz çalışmasını PRISMA ilkelerine göre raporlaştırma sürecini açıklayabilecektir.